ပါးခ်ိတ္ေရာင္နာ (Parotitis) ဆုိတာက က်ေနာ္တုိ႔လူေတြရဲ႕ ပါးခ်ိတ္ႏွစ္ဘက္အတြင္းမွာရွိတဲ့ တံေတြးထုတ္ေပးတဲ့အက်ိတ္ဂလင္း (Parotid Salivary Glands) ေတြ တစ္ဘက္ ဒါမွမဟုတ္ ႏွစ္ဘက္စလံုးေရာင္တာကိုေခၚၾကတာပါ… ဒီ ပါးခ်ိတ္တံေတြးက်ိတ္ေတြက အမ်ားဆံုးေရာင္ၾကတဲ့ အက်ိတ္ဂလင္းေတြျဖစ္ၿပီး ေရာင္ရတဲ့အေၾကာင္းရင္းေတြ အမ်ားႀကီးရွိႏုိင္ပါတယ္…
စတက္ဖိုင္လုိေကာ့ကပ္ေအာရီးယပ္စ္ (Staphylococcus aureus) လုိ႔ေခၚတဲ့ ဘက္တီးရီးယားပုိးအပါအဝင္ အက်ဳိးျပဳဘက္တီးရီးယားအခ်ဳိ႕ေၾကာင့္လည္းေရာင္တတ္သလုိ၊ အဆုတ္ျပင္ပတီဘီ (Extrapulmonary Tuberculosis) နဲ႔ တီဘီေရာဂါကိုျဖစ္ေစတဲ့ Mycobacterium Tuberculosis ဘက္တီးရီးယားပုိးေၾကာင့္လည္း ေရာင္တတ္ပါတယ္… အဲ့ဒါအျပင္ ကုိယ့္ရဲ႕ ကုိယ္ခံအားေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ Sjogren’s syndrome လုိ၊ Mikulicz disease လိုေရာဂါမ်ဳိးေၾကာင့္လည္း ပါးခ်ိတ္ေရာင္တတ္သလို တံေတြးက်ိတ္ကေနထြက္တဲ့ျပြန္မွာ တံေတြးကေနျဖစ္တဲ့ေက်ာက္ (salivary stone) ေတြ၊ ခၽြဲေတြဆို႔ေနရင္လည္း ေရာင္တတ္ပါတယ္… ဒါေပမယ့္ အျဖစ္အမ်ားဆံုးက Mumps ဗုိင္းရပ္စ္ပုိးေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ပါးခ်ိတ္ေရာင္နာ (Acute Viral Parotitis, Mumps) ပဲျဖစ္ပါတယ္… ဒီေဆာင္းပါးမွာေတာ့ ဒီ Mumps ဗိုင္းရပ္စ္ပုိးေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ပါးခ်ိတ္ေရာင္နာအေၾကာင္းကို ေျပာျပေပးပါ့မယ္…
က်ေနာ္ ေဆးေက်ာင္းသား တတိယႏွစ္ဘဝက ပါးခ်ိတ္္ေရာင္နာျဖစ္ဘူးပါတယ္… ပထမဆံုး ဘယ္ဘက္တစ္ဘက္ အရင္ျဖစ္တာပါ… နာလြန္းလို႔ အစာေကာင္းေကာင္းမဝါးႏုိင္… ဒါေပသိ ပါးခ်ိတ္ေရာင္တာက ဗုိင္းရပ္စ္ပုိးေၾကာင့္ျဖစ္ႏုိင္တယ္ထင္လုိ႔ ကိုယ္ခံအားကိုအားျဖည့္ေပးတဲ့အေနနဲ႔ အိပ္ေရးဝဝအိပ္၊ အစာကို ႀကိတ္မိွတ္စားပါတယ္… ငါးရက္ေလာက္အၾကာမွာေတာ့ ညာဘက္ပါးခ်ိတ္ပါ ေရာင္လာပါတယ္…ေဆးလည္းေသာက္သလို အစာလည္း ႀကိတ္မွိတ္စားပါတယ္… က်ေနာ္သြားစားေနတဲ့ ထမင္းဆိုင္က က်ေနာ္ပါးခ်ိတ္ေရာင္ေနမွန္းမသိေတာ့ “ပါးေဖာင္းေဖာင္းနဲ႔ေကာင္ေလးက ထမင္း အသားကုန္စားႏုိင္တယ္” လုိ႔ေတာင္ အံ့ၾသတႀကီး ေျပာဖူးပါတယ္… အဲ့လုိေၾကာင့္ပဲ ကုိယ္ခံအားေတြ ေကာင္းၿပီး ႏွစ္ဘက္လံုးေရာင္ၿပီး ၃ရက္အၾကာေလာက္မွ သက္သာသြားပါတယ္… ဒါေၾကာင့္ေျပာခ်င္တာက ပါးခ်ိတ္ေရာင္တယ္ဆုိတုိင္းအစာမစားဘဲမေနပါနဲ႔… ႀကိတ္မွိတ္ၿပီးစားမွ သက္သာမယ္ဆုိတာကို ေျပာခ်င္တာပါ…
ဒီ Mumps ဗုိင္းရပ္စ္ပိုးက တစ္ေယာက္ကေနတစ္ေယာက္ကို တံေတြး၊ ႏွပ္ရည္၊ ေရာဂါပိုးရွိသူနဲ႔ အနီးကပ္ထိေတြ႔ဆက္ဆံမိရာကေန ကူးစက္ႏုိင္ပါတယ္… ဒီဗုိင္းရပ္စ္ပုိးက ပါးခ်ိတ္တံေတြးက်ိတ္ဂလင္းကုိပဲ အဓိက ကူးစက္တာပါ… လူတုိင္းမွာ ဒီပါးခ်ိတ္တံေတြးက်ိတ္ဂလင္း ၃ စံုရွိပါတယ္… မ်က္ႏွာရဲ႕ ေဘးတစ္ဘက္တစ္ခ်က္မွာရွိတဲ့ နားရြက္ရဲ႕ ေအာက္ဘက္နဲ႔ ေနာက္ဘက္မွာပါ…
ဒီ Mumps ဗုိင္းရပ္စ္ပုိး ကူးစက္ခံရၿပီး ႏွစ္ပတ္အတြင္းမွာ ေရာဂါလကၡဏာေတြ စျပလာပါတယ္… အရင္ဆံုး တုပ္ေကြးမိသလို ဖ်ားတတ္ပါတယ္… ေနာက္ၿပီး ကုိယ္လက္ေတြ ႏုံးေခြမယ္၊ ကုိက္ခဲမယ္၊ ေခါင္းကုိက္မယ္၊ အစာစားခ်င္စိတ္ေလ်ာ့သြားတာမ်ဳိးေတြျဖစ္လာတတ္ပါတယ္… ေနာက္ရက္အနည္းငယ္ၾကာရင္ ပါးခ်ိတ္တံေတြးက်ိတ္ပါ ေရာင္လာတတ္ၿပီး အဖ်ားက ၁၀၃ ဒီဂရီဖာရင္ဟုိက္ေလာက္အထိ တက္လာတတ္ပါတယ္… ဒီပါးခ်ိတ္ေရာင္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာ ဒီ Mumps ဗုိင္းရပ္စ္ပိုးက သူမ်ားကို ကူးစက္ဖို႔ အလြယ္ဆံုးပါပဲ…
ဒီ ဗုိင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ပါးခ်ိတ္ေရာင္ေရာဂါျဖစ္လာၿပီဆုိရင္ အနာသက္သာေအာင္၊ အဖ်ားက်ေအာင္ အကုိက္အခဲေပ်ာက္ေဆး၊ အဖ်ားက်ေဆးေတြ ေသာက္လုိ႔ရပါတယ္… ဗုိင္းရပ္စ္ပိုးျဖစ္တဲ့အတြက္ ဘက္တီးရီးယား ပဋိဇီဝပုိးသတ္ေဆးေတြနဲ႔ သတ္လုိ႔မရဘူးဆုိေပမယ့္ ဒီဗုိင္းရပ္စ္ပုိးေၾကာင့္ အစာမစားႏုိင္ဘဲ ကုိယ္ခံအားနည္းေနတဲ့အခ်ိန္ တျခား ဘက္တီးရီးယားေရာဂါပိုးေတြဝင္လာမွာကုိ ကာကြယ္တဲ့အေနနဲ႔ ဘက္တီးရီးယားပဋိဇီဝပိုးသတ္ေဆးကိုပါ တုိက္ေကၽြးႏုိင္ပါတယ္… ေနာက္ၿပီး အဖ်ားေၾကာင့္ ေရဓာတ္ဆံုးရံွဳးမွဳကို ကာကြယ္ေစႏုိင္ဖုိ႔အတြက္ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ေပးရပါမယ္… စြပ္ျပဳတ္၊ ဒိန္ခ်ဥ္လို သိပ္ဝါးစရာမလုိတဲ့ အာဟာရျပည့္မယ့္ အစားအစာေတြ စားေပးသင့္ပါတယ္… အက္ဆစ္ဓာတ္ရွိတဲ့ အစားအစာေတြနဲ႔ အေဖ်ာ္ယမကာေတြကိုေတာ့ ေရွာင္သင့္ပါတယ္… ေနာက္ၿပီး အိပ္ေရးဝဝအိပ္မယ္၊ ေလေကာင္းေလသန္႔ရွဴမယ္ဆိုရင္ တစ္ပတ္၊ ဆယ္ရက္အၾကာမွာ ပံုမွန္အတိုင္း ေရာဂါသက္သာသြားပါလိမ့္မယ္…
ဒီ ဗုိင္းရပ္စ္ပုိးေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ပါးခ်ိတ္ေရာင္နာ Mumps ဟာ တစ္ခါျဖစ္ၿပီးသြားရင္ တစ္သက္လံုး ျပန္မျဖစ္ႏုိင္ေတာ့ပါဘူး… ဒီ Mumps ရဲ႕ ေနာက္ဆက္တြဲဆုိးက်ဳိးက ေရာဂါအေနနဲ႔ျဖစ္တာ ရွားတယ္ဆုိေပမယ့္ ရွိပါတယ္… အထူးသျဖင့္ ေယာက်ာ္းေလးေတြမွာပါ… ဘာျဖစ္တာလဲဆုိရင္ ေဝွးေစ့ေတြ ေရာင္ (Orchitis) လာတတ္ၿပီး အခန္႔မသင့္ရင္ ကေလးမရတဲ့ အျမံဳ ျဖစ္သြားတတ္ပါတယ္… တကယ္လုိ႔ ေဝွးေစ့ေတြပါ ေရာင္လာၿပီဆုိရင္ ေဝွးေစ့ကို ေရခဲအိတ္ကပ္ေပးတာ၊ အကုိက္အခဲေပ်ာက္ေဆးေတြေသာက္တာ၊ထိုးတာနဲ႔ သက္သာေအာင္ ကုသမွဳေပးႏုိင္ပါတယ္…
ေနာက္ဆက္တြဲျဖစ္တတ္တာ ေနာက္တစ္ခုက မုန္႔ခ်ဳိအိတ္ေရာင္တာ (Mumps induced Pancreatitis) ပါ… ဒါကေတာ့ ယာယီပဲျဖစ္တတ္ပါတယ္… ဗုိက္ေအာင့္တာ၊ ပ်ဳိ႕တာ၊ အန္တာမ်ဳိးနဲ႔လာႏုိင္ပါတယ္…
အဆုိးဆံုးကေတာ့ ဦးေဏွာက္အေျမွးပါးေရာင္တာ( Meningitis)၊ ဦးေဏွာက္ေရာင္တာ (Encephalitis) ေတြအထိ ျဖစ္သြားတတ္ၿပီး ဒါကို ေပါ့ေပါ့ဆဆနဲ႔ မကုသဘဲထားရင္ အသက္ေသတဲ့အထိ ျဖစ္သြားႏုိင္ပါတယ္… ဒါေၾကာင့္ လူနာဟာ ပါးခ်ိတ္ေရာင္တာကေန မခံမရပ္ႏုိင္ေအာင္ ေခါင္းကိုက္တာ၊ သတိလစ္တာ၊ တက္တာမ်ဳိးျဖစ္လာရင္ေတာ့ အခ်ိန္မဆုိင္းဘဲ နီးစပ္ရာေဆးရံု၊ေဆးခန္းကို သြားၿပီး ကုသမွဳခံယူသင့္ပါတယ္…
ဒီ ဗုိင္းရပ္စ္ပိုးေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ပါးခ်ိတ္ေရာင္ေရာဂါမျဖစ္ေအာင္ ကာကြယ္ေဆးထုိးျခင္းအားျဖင့္ ကာကြယ္ႏုိင္သလို တစ္ခါျဖစ္ဖူးရင္လည္း တစ္သက္လံုးျပန္မျဖစ္ႏုိင္ေတာ့တာမို႔ အရမ္းႀကီး ေၾကာက္စရာေကာင္းတဲ့ ေရာဂါထဲမွာေတာ့ မပါဝင္ပါဘူး… ဒါေပမယ့္ ေပါ့ေပါ့ဆဆနဲ႔ မကုသဘဲထားရင္ ေနာက္ဆက္တြဲေရာဂါေတြျဖစ္လာၿပီး အသက္ဆံုးရွဳံးတတ္၊ ျမံဳတတ္တာမို႔ သတိထားသင့္တဲ့ ေရာဂါတစ္ခုေတာ့ျဖစ္ပါတယ္…
နိဂံုးခ်ဳပ္အေနနဲ႔ေျပာရရင္ ပါးခ်ိတ္ေရာင္တဲ့အေၾကာင္းရင္းမ်ားစြာထဲက ဒီ Mumps ဗုိင္းရပ္စ္ပုိးေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ပါးခ်ိတ္ေရာင္နာကိုေတာ့ အေၾကာင္းသိရင္၊ လုပ္သင့္လုပ္ထိုက္တာသိရင္ ေၾကာက္စရာမလိုပါဘူး လို႔ေျပာၾကားရင္း က်ေနာ့္ရဲ႕ ဒီ “ ပါးခ်ိတ္ေရာင္နာ မေၾကာက္ပါနဲ႔” ဆုိတဲ့ေဆာင္းပါးေလးကို နိဂံုးခ်ဳပ္ခြင့္ျပဳပါ ခင္ဗ်ာ…
Author – ေဒါက္တာေနလင္းေအာင္ (ေပ်ာ္ဘြယ္)