လူ႔တုပ္ေကြး (INFLUENZAE A- H1N1 2009) ျဖစ္ပြားမႈေၾကာင့္ ဇူလုိင္လအတြင္း ခ်င္းျပည္နယ္ မတူပီၿမိဳ႕မွာ ဓာတ္ခြဲအတည္ျပဳ လူနာ (၁၀) ဦး၊ ေသဆုံးလူနာ (၁) ဦး ရွိခဲ့ၿပီး၊ ရန္ကုန္ေဆးရုံႀကီးမွာ (၃) ဦး စုိးရိမ္ရ လူနာအျဖစ္ တက္ေရာက္ ကုသေနေၾကာင္း သိရတယ္။ တုပ္ေကြး (Seasonal Influenza A- H1N1) အပါအ၀င္ ရာသီတုပ္ေကြးေရာဂါ ျဖစ္ပြားမႈဟာ တစ္ကမာၻလုံးလုံး (၅-၃၀ %) ထိ ႏွစ္စဥ္ ျဖစ္ပြားလ်က္ ရွိၿပီး၊ ေရာဂါျဖစ္သူရဲ႕ (၁%) မွ (၃၀%) ထိ ႏွစ္စဥ္ ျဖစ္ပြားလ်က္ ရွိကာ တစ္ရာခုိင္ႏႈန္း ေအာက္သာ ေသဆုံးတယ္။
လူ႔တုပ္ေကြး ( H1N1) အတြက္ ကာကြယ္ေဆး ရွိၿပီး ကုသေဆးမရွိလို႔ ေရာဂါသက္သာဖုိ႔သာ ကုသႏုိင္တယ္။ ရာသီတုပ္ေကြး ( H1N1 ) သုိ႔ လူ႔တုပ္ေကြးရဲ႕ လကၡဏာေတြက အဖ်ားႀကီးျခင္း၊ လည္ေခ်ာင္းနာျခင္း၊ ေခ်ာင္းဆုိးျခင္း၊ ႏွာရည္ယုိ၊ ႏွာေစးျခင္း၊ ေခါင္းကုိက္ျခင္း၊ ကုိယ္လက္မ်ား နာက်င္ကုိက္ခဲျခင္း၊ ခ်မ္းျခင္း၊ ႏုံးခ်ိျခင္း၊ အစာစားခ်င္စိတ္မရွိျခင္း၊ အသက္ရႈရခက္ျခင္း၊ အေအးမိျခင္းတုိ႔ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ တစ္ပတ္အတြင္း ျပန္လည္ေကာင္းမြန္ႏုိင္တယ္။ နာတာရွည္လူနာမ်ား၊ သက္ႀကီးရြယ္အုိမ်ား၊ ကေလးငယ္မ်ားတုိ႔မွာ တုပ္ေကြးေရာဂါေၾကာင့္ ေရာဂါလကၡဏာမ်ား ျပင္းထန္ၿပီး အသက္ေသဆုံးတဲ့အထိ ျဖစ္တယ္။
ေရာဂါကူးစက္ျပန္႔ပြားမႈမွာ လူစုလူေ၀းမ်ား ျဖစ္တဲ့ ေက်ာင္းမ်ား၊ ေဆးရုံမ်ား၊ အားကစားကြင္း၊ ရုပ္ရွင္ရုံ၊ ရုံးလုပ္ငန္းေနရာေတြမွာ ေရာဂါကူးစက္ျပန္႔ပြားႏုိင္တယ္။ ေရာဂါကူးစက္ခံရသူ ေခ်ာင္းဆုိးႏွာေခ်ရာမွ ထြက္လာတဲ့ တုပ္ေကြးဗုိင္းရပ္စ္ ရႈရႈိက္မိျခင္း၊ ေရာဂါရွိသူႏွင့္ တုိက္ရုိက္ထိေတြ႔ျခင္း တုိ႔မွ ကူးစက္တယ္။ ေရာဂါကူးစက္ခံရသူရဲ႕ ေရာဂါလကၡဏာေတြ မျပခင္ တစ္ရက္အလုိကစၿပီး၊ ေရာဂါျဖစ္ပြားၿပီး (၇) ရက္အတြင္း ကူးစက္ႏုိင္တယ္။ ကေလးငယ္ေတြ ေရာဂါျဖစ္ပြားၿပီး (၁၀) ရက္အတြင္း ကူးစက္ႏုိင္တယ္။
ေရာဂါ ကာကြယ္နည္းမွာ တုပ္ေကြး ( H1N1 ) ကာကြယ္ေဆးထုိးႏွံျခင္း ျဖစ္တယ္။ ေဆးရုံတက္ေရာက္ေနသူ၊ အသက္ (၁-၅) ႏွစ္ ကေလးေတြ၊ အသက္ (၆၅) ႏွစ္ထက္ လူၾကီးေတြ၊ ကုိယ္၀န္ေဆာင္ေတြ၊ ကေလးေမြးၿပီး (၂) ပတ္အတြင္း ရွိ မီးေနသည္၊ မိခင္၊ ကုိယ္၀န္ပ်က္က်သူမ်ား၊ အကုိက္ခဲေဆး ( Aspirin) စြဲေသာက္ေနတဲ့ အသက္ (၁၉) ႏွစ္ေအာက္ လူငယ္မ်ား၊ နာတာရွည္ ( ႏွလုံး၊ အဆုတ္၊ ရင္က်ပ္၊ ဆီးခ်ိဳ ) ေရာဂါရွိသူမ်ား ကုိယ္ခံအားက်ဆင္းေနတဲ့ ကင္ဆာ၊ ကင္ဆာေဆးသုံးသူ၊ ခုခံအားက်ဆင္းမႈ ကူးစက္ေရာဂါရွိသူေတြကုိ ဦးစားေပး ကာကြယ္ေဆး ထုိးေပးသင့္တယ္။ ကာကြယ္ေဆး (ထုိးေဆး) မွာ အတန္ငယ္ ေစ်းၾကီးေနလုိ႔ ႀကိဳတင္ကာကြယ္နည္းနဲ႔ ကာကြယ္သင့္ပါတယ္။
ႀကိဳတင္ကာကြယ္ျခင္းအေနနဲ႔ မသန္႔ရွင္းတဲ့ ပစၥည္းမ်ား ကုိင္တြယ္မိရင္၊ အစားစားဖုိ႔ (သုိ႔) အိမ္သာက ထြက္လာၿပီး (သုိ႔) အမ်ားသုံး လက္ကုိင္ဖုန္း၊ ဓာတ္ေလွကား၊ တံခါးလက္ကုိင္ဖုမ်ား စတဲ့ သံသယျဖစ္ဖြယ္ အရာ၀တၳဳ ကုိင္တြယ္မိရင္ မိမိလက္ကုိ ေသခ်ာစြာ ေရ၊ ဆပ္ျပာတုိ႔နဲ႔ စကၠန္႔ (၂) ေက်ာ္ၾကာ ေဆးေၾကာသင့္တယ္။
မိမိလက္နဲ႔ မ်က္လုံး၊ ႏွာေခါင္း၊ ပါးစပ္အတြင္း တုိ႔ထိျခင္း၊ ႏိႈက္ျခင္း မျပဳသင့္ပါ။ ႏွာေခ်၊ ေခ်ာင္းဆုိးရာမွာ လက္ကုိင္ပု၀ါနဲ႔ အုပ္ၿပီး ဆုိးရမယ္။ လက္ကုိင္ပု၀ါ မရွိရင္ မိမိလက္ေခါက္ခြက္ (သုိ႔) လက္ဖ၀ါးအေပၚ ကုိယ့္အ၀တ္အစားအုပ္ၿပီး ႏွာေခ်၊ ေခ်ာင္းဆုိးသင့္တယ္။ တစ္ရွဴးသုံးႏုိင္တယ္။
ေရာဂါရွိတယ္လုိ႔ ယူဆရသူ၊ ေရာဂါရွိသူနဲ႔ ထိေတြ႔မႈကုိ အတတ္ႏုိင္ဆုံး ေရွာင္ၾကဥ္ရမယ္။ လူထူထပ္တဲ့ေနရာေတြကုိ မလုိအပ္ပဲ မသြားသင့္ပါ။ မျဖစ္မေန သြားရရင္ ႏွာေခါင္းစည္း စည္းသင့္တယ္။ အိမ္ျပန္ေရာက္တာနဲ႔ လက္ေဆးသင့္တယ္။ ေရမုိးခ်ိဳးၿပီး အိမ္တြင္း၀တ္ အကၤီ်လဲလွယ္၀တ္ဆင္သင့္တယ္။
မျဖစ္မေနထိေတြ႔ကုိင္တြယ္ရတဲ့ က်န္းမာေရး၀န္ထမ္းေတြ အေနနဲ႔ ႏွာေခါင္းစည္းနဲ႔ လက္အိတ္ေတြ ေသခ်ာ ၀တ္ဆင္သင့္တယ္။ လူနာကုိင္တြယ္ရာမွာ သတိျပဳကုိင္တြယ္ဖုိ႔ လုိၿပီး အလုပ္ကိစၥၿပီးတာ တုိ႔ ညစ္ပတ္ေနတာတုိ႔မွာ လက္ကုိ ေရ၊ ဆပ္ျပာတုိ႔နဲ႔ စင္ၾကယ္ေအာင္ ေဆးေၾကာသင့္တယ္။ တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆး အထုိးသင့္ဆုံး သူမ်ား ျဖစ္ၿပီး ေရာဂါျဖစ္သူကုိ သီးျခားထား ကုသသင့္တယ္။
တုပ္ေကြးေရာဂါ မျဖစ္ေအာင္ တစ္ကုိယ္ေရ သန္႔ရွင္းေရး၊ လက္သန္႔ရွင္းေရး တုိ႔ အျပင္၊ အခ်ိန္မွႏ္စား၊ အခ်ိန္မွန္အိပ္ဖုိ႔၊ ေန႔စဥ္ နာရီ၀က္မွ တစ္နာရီအားကစား (အေျပး၊ လမ္းေလွ်ာက္၊ စက္ဘီးစီး၊ ေရကူး) လုပ္ဖုိ႔၊ လူေနထူထပ္တဲ့ ကုန္တုိက္ အတက္အဆင္း လက္ရမ္း၊ တံခါးအဖြင့္အပိတ္လုပ္တဲ့ ေသာ့ခေလာက္၊ နီးနီးကပ္ကပ္စီးရတဲ့ ဘတ္စကား၊ လက္ကုိင္တန္းမ်ား၊ ၿမိဳ႕ပတ္ရထား၊ ေလယာဥ္၊ သေဘာၤစတဲ့လူအမ်ား ပါ၀င္စီးနင္းရတဲ့ ယာဥ္မ်ားမွာ ေရာဂါ ကူးစက္ဖုိ႔ အခြင့္အေရးမ်ားၿပီး ေစာေစာစီးစီး ကာကြယ္ကုသဖုိ႔ လုိအပ္ပါတယ္။
အသက္ရႈနည္းနဲ႔ မကူးစက္ရေအာင္ ႏွာေခါင္းစည္းမ်ား တပ္ဆင္ကာကြယ္ႏုိင္တာေၾကာင့္ ေဆးဆုိင္ေတြမွာ ျပတ္လပ္တဲ့ထိ ေရာင္းကုန္သြားတယ္။ သာမန္တုပ္ေကြး အဖ်ားေရာဂါနဲ႔ တူသေယာင္ရွိကာ အသက္အႏၱရာယ္ ထိခုိက္ႏုိင္တဲ့အထိ ျပင္းထန္တုပ္ေကြးျဖစ္ေနလုိ႔ လူတုိင္း “အသက္ဥာဏ္ေစာင့္” စကားနဲ႔အညီ ေရာဂါမကူးစက္ႏုိင္ေအာင္ ႀကိဳတင္ကာကြယ္တားၾကဖုိ႔ အထူးလုိအပ္ပါတယ္။
ကေလးငယ္မ်ားမွာ အျဖစ္မ်ားေနတဲ့ ေသြးလြန္တုပ္ေကြး (Dengue) ကေရာဂါရွိတဲ့ ျခင္က်ားကုိက္ခံရလုိ႔ ျဖစ္ၿပီး၊ ျခင္မကိုက္ေအာင္ ထားႏုိင္ရင္ ေရာဂါ မကူးစက္ႏုိင္ေပမယ့္၊ တုပ္ေကြးက အသက္ရႈရာမွ ကူးစက္ႏုိင္လုိ႔ အထူးသျဖင့္ ကေလးသူငယ္၊ သက္ႀကီးရြယ္အုိ၊ ကုိယ္၀န္ေဆာင္မိခင္မ်ား ဆီးခ်ိဳေသြးခ်ိဳ၊ ႏွလုံးေရာဂါ၊ ေသြးတုိးေရာဂါ ခံစားေနရသူမ်ား ပုိမုိ ဂရုစုိက္သင့္တယ္။
လူ႔တုပ္ေကြး (H1N1) ေရာဂါအေၾကာင္း ( အႏွစ္ခ်ဳပ္ )
ေရာဂါလကၡဏာမ်ား
၁။ ေခ်ာင္းဆုိးျခင္း
၂။ ဖ်ားနာျခင္း ( အဖ်ား ၃၇ ဒသမ ၈ ဒီဂရီစင္တီဂရိတ္ ႏွင့္အထက္ )
၃။ ႏွာရည္ယုိ၊ ႏွာေစးျခင္း
၄။ ေခါင္းကုိက္ျခင္း၊ ကုိယ္လက္မ်ား နာက်င္ကုိက္ခဲျခင္း
၅။ ေမာပန္းႏြမ္းနယ္ျခင္း၊ အသက္ရႈက်ပ္ျခင္း
၆။ လက္ဖ်ား၊ ေျခဖ်ား ေအးစက္ျခင္း
၇။ ျပင္းထန္ပါက သတိလစ္ေမ့ေၿမာျခင္း၊ ေသဆုံးျခင္း။
ႀကိဳတင္ကာကြယ္နည္းမ်ား
၁) ႏွာေခ်တုိင္း ေခ်ာင္းဆုိးတုိင္း ပါးစပ္ႏွာေခါင္းတုိ႔ကုိ လက္ကုိင္ပု၀ါ၊ တစ္ရွဴးတုိ႔နဲ႔ အုပ္ၿပီး ဆုိးရမယ္။
၂) လက္ကုိ ဆပ္ၿပာ၊ ေရတုိ႔နဲ႕ စကၠန္႔ (၂) ေက်ာ္ၾကာ ေဆးေၾကာသင့္တယ္။ တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆးထုိး ႏုိင္တယ္။
၃) တုပ္ေကြးျဖစ္ပြားပါက အျခားသူမ်ားနဲ႔ အနည္းဆုံး တစ္မီတာ အကြာမွာ ေနသင့္တယ္။
၄) ေပြ႕ဖက္ျခင္း၊ နမ္းရႈပ္ျခင္း မျပဳသင့္ပါ။
၅) သုံးၿပီးသား တစ္ရႈးကုိ ေသခ်ာစြာ စြန္႔ပစ္သင့္တယ္။
၆) တုပ္ေကြးလကၡဏာမ်ားရွိပါက ေဆးကုသမႈ ခံယူသင့္တယ္။
၇) တုပ္ေကြးျဖစ္ပြားပါက ေနအိမ္မွာ အနားယူသင့္တယ္။ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ေပးသင့္တယ္။ ဒုတိယ ေရာဂါမ၀င္ေအာင္ ပ႗ိဇီ၀ေဆး၊ ေခ်ာင္းဆုိးေပ်ာက္ေဆး၊ အကုိက္အခဲေပ်ာက္ေဆး ေပးထားသင့္တယ္။
၈) မသန္႔ရွင္းတဲ့ လက္နဲ႔ ႏွာေခါင္း၊ ပါးစပ္တုိ႔ မကုိင္သင့္ပါ။
၉) မသြားမျဖစ္သြားရရင္ ႏွာေခါင္းစည္း ( Mask ) လုံၿခံဳစြာ တပ္ၿပီး သြားလာ လုပ္ကုိင္သင့္ပါတယ္။
၁၀) တုပ္ေကြးေရာဂါ လကၡဏာၿပၿပီး ပုံမွန္ ေဆးကုသလုိ (၂) ရက္ေက်ာ္ၾကာ မသက္သာလွ်င္ မိသားစု ဆရာ၀န္ (သုိ႔) နီးစပ္ရာ ေဆးရုံ၊ ေဆးခန္းေတြမွာ သြားေရာက္ ကုသဖုိ႔ လုိအပ္ပါတယ္။
၁၁) တုပ္ေကြးေရာဂါ (Seasonal Influenza A (H1N1)) နဲ႔ ပတ္သတ္ၿပီး ၿပည္သူေတြအေနနဲ႔ က်န္းမာေရး ႏွင့္ အားကစား၀န္ႀကီးဌာနက ထုတ္ျပန္တဲ့ ေရာဂါႀကိဳတင္ကာကြယ္ေရး ႏႈိးေဆာ္ခ်က္ေတြ လုိက္နာ ေဆာင္ရြက္ရမယ္။
Author : Dr. လြင္သန္႔