႐ိုးတြင္းခ်ဥ္ဆီကေန ေသြးနီဥမ်ားကိုလုံေလာက္စြာ မထုတ္ေပးႏိုင္ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာေသြးအားနည္းေရာဂါစသျဖင့္ အမ်ိဴးမ်ိဴးရွိသည့္အနက္ သံဓါတ္မလုံေလာက္ျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္ေသာ ေသြးအားနည္းေရာဂါ(Iron Deficency Anaemia)သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံကဲ့သို႔ ဖြံ႕ၿဖိဳးဆဲ ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ အျဖစ္မ်ားဆုံးေသာ ေသြးအားနည္းေရာဂါအမ်ိဳးအစားျဖစ္သည္။ ေသြးအားနည္းေရာဂါသည္ လူႀကီးလူငယ္ က်ား၊ မ မေ႐ြးျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ အထူးသျဖင့္ အပ်ိဴေဖာ္ဝင္တဲ့အ႐ြယ္ကေန ေသြးမဆုံးမီအ႐ြယ္ အမ်ိဴးသမီးေတြမွာပိုအျဖစ္မ်ားပါတယ္။
ျဖစ္ရတဲ့အေၾကာင္းေတြကေတာ့
၁။သံဓါတ္ကိုလိုအပ္မႈပိုမ်ားလာျခင္း
ဆိုလိုတာကကေလးငယ္မ်ားခႏၶာကိုယ္ႀကီးထြားစဥ္၊ အမ်ိဳးသမီးမ်ားရာသီလာစဥ္၊ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္စဥ္၊ ႏို႔တိုက္ေကြၽးစဥ္တို႔မွာ ခႏၶာကိုယ္အတြင္း သံဓာတ္ပိုမိုလိုအပ္ လာပါတယ္။ အဲ့အခါမွာ ပိုမိုမစားသုံးဘဲ အရင္ကစားသေလာက္သာစားတာ သို႔မဟုတ္ အရင္ကေကြၽးသေလာက္ပဲေကြၽးတာမ်ိဴးဆိုရင္ သံဓာတ္ခ်ိဳ႕တဲ့ၿပီး ေသြးအားနည္းတတ္ပါတယ္။
၂။ခႏၶာကိုယ္မွ ေသြးဆုံးရႈံးမႈမ်ားျခင္း
ေသြးထဲမွာသံဓါတ္ပါတဲ့အတြက္ မည္သည့္အေၾကာင္းေၾကာင့္ပဲေသြးထြက္ထြက္ ထြက္တဲ့ေသြးနဲ႔အတူ ခႏၶာကိုယ္မွာရွိတဲ့ သံဓါတ္ေတြဆုံးရႈံးတဲ့အတြက္ ေရရွည္ဆိုရင္ သံဓါတ္ခ်ိဳ႕တဲ့ၿပီး ေသြးအားနည္းေရာဂါျ ဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။ ခဏခဏ ခႏၶာကိုယ္ကေန ေသြးဆုံးရႈံးမႈကို ျဖစ္ေစတဲ့ေရာဂါေတြ (ဥပမာ အစာအိမ္အနာကေန ေသြးယိုတာ၊ လိပ္ေခါင္းကေန ေသြးထြက္တာ၊ အစာအိမ္ ေသြးေၾကာေပါက္တာ၊ ခ်ိတ္သန္ေကာင္ရွိေနတာ) မွာဆိုရင္ ၾကာလာရင္ သံဓါတ္ခ်ိဳ႕တဲ့ၿပီး ေသြးအားနည္း ေရာဂါပါ ျဖစ္လာပါတယ္။
၃။ခႏၶာကိုယ္က သံဓါတ္ကိုလုံေလာက္စြာမရရွိျခင္း
ဒီမွာအုပ္စုႏွစ္ခုခြဲထားပါတယ္။
ပထမအုပ္စုကမစားလို႔ သံဓါတ္မရတာပါ။ ဥပမာ ဆင္းရဲေသာေၾကာင့္အသား မစားႏိုင္ျခင္း၊ သတ္သတ္လြတ္စားျခင္းေၾကာင့္ အသားမစားျခင္း၊ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္စဥ္ ပ်ိဳ႕ခ်င္ေသာေၾကာင့္ အသားမစားျခင္း ေတြပါ။ အပင္နဲ႔ ေဆးေတြကရတဲ့ သံဓာတ္က အသားကရတဲ့ သံဓာတ္လို စုပ္ယူမႈမေကာင္းပါဘူး။
ေနာက္အုပ္စုကက် စားေတာ့စားတယ္။ သို႔ေသာ္ ခႏၶာကိုယ္က စားတဲ့အထဲမွာပါတဲ့ သံဓါတ္ကို မစုပ္ႏိုင္တာပါ။ ဥပမာCrohn’s disease, celiac disease စတဲ့ အစာေခ်လမ္းေၾကာင္းဆိုင္ရာ ေရာဂါေတြနဲ႔ အစာအိမ္ခြဲစိတ္မႈျဖတ္ေတာက္မႈ(Gastrectomy)ေတြက သံဓာတ္စုပ္ယူမႈကို အေႏွာင့္အယွက္ေပးပါတယ္။
အခ်ိဳ႕ေသာအစားအစာနဲ႔ ေဆးဝါးေတြကို သံဓာတ္ႂကြယ္ဝတဲ့အစားအစာေတြနဲ႔ အတူစားသုံးရင္လည္း သံဓာတ္စုပ္ယူရာမွာ အေႏွာင့္ယွက္ေပးႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေတြကေတာ့ ကယ္ဆီယမ္ႂကြယ္ဝေသာအစားအစာမ်ား၊ ကယ္ဆီယမ္ေဆးမ်ား ၊ေကာ္ဖီ၊ လက္ဖက္ရည္ စတာေတြပါ။
သံဓါတ္ခ်ိဳ႕တဲ့ ေသြးအားနည္းမွာ ျဖစ္တတ္တဲ့ လကၡဏာေတြကေတာ့
နည္းနည္းလႈပ္လႈပ္ရွားရွားလုပ္တာနဲ႔ေမာတာ၊ ရင္တုန္တာ၊ ႏြမ္းနယ္ေနတာ၊ ျဖဴေဖ်ာ့ေနတာ ေနာက္လက္သည္းေတြဆိုလည္း ဇြန္းလိုမ်ိဴးခြက္ေနတာ ပါးၿပီးက်ိဴးလြယ္တာ စတာေတြျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ထို႔အျပင္ ေရာဂါျဖစ္ေစေသာ အေၾကာင္းေပၚမူတည္၍ သက္ဆိုင္ရာ လကၡဏာမ်ား လည္း ေတြ႕ရပါသည္။ ဥပမာ-ဝမ္းမဲမဲသြားျခင္း၊ မၾကာခဏေသြးအန္ျခင္း။ ကေလးေတြမွာဆိုရင္ ခဏခဏအသက္ရႈ လမ္းေၾကာင္းပိုးဝင္တာ၊ ႏွလုံးႀကီးတာ၊ ဂဏွာမၿငိမ္ျဖစ္တာမ်ိဴးေတြေတြ႕ရတတ္ပါတယ္။
ေနာက္ေရရွည္ေသြးအားနည္းရင္ ႏွလုံးပန္းတာ(Congestive Cardiac Failure)၊ အစာေရမ်ိဴႁပြန္ပါထိခိုက္ၿပီး အစာမ်ိဴရခက္တဲ့ေရာဂါ (Plummer-Vinson syndrome)ေတြပါ ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။
သံဓါတ္ခ်ိဳ႕တဲ့ေသြးအားနည္းတာရွိမရွိ ဘယ္လိုစစ္ေဆးႏိုင္လဲ။
မ်ားေသာအားျဖင့္ေတာ့ ေသြးေဖာက္ၿပီး Blood for CP, Serum Iron, TIBC, Serum Ferritin စတာေတြစစ္ပါတယ္။ ႐ိုးတြင္းခ်ဥ္ဆီေဖာက္စစ္တာကေတာ့ လုပ္ခဲပါတယ္။ ေနာက္သံဓာတ္ခ်ိဳ႕တဲ့ျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္ေသာ ေသြးအားနည္းေရာဂါကို ကုသရာတြင္ သံဓာတ္ျပန္လည္ျဖည့္တင္း ႐ုံမွ်မက ဘာေၾကာင့္သံဓာတ္နည္းေစလဲဆိုတဲ့ ေရာဂါျဖစ္ေစေသာ အေၾကာင္းကိုပါ စစ္ေဆးရွာေဖြကုသဖို႔ လိုတဲ့အတြက္ ဆီးစစ္တာ၊ ဝမ္းစစ္တာ၊ ဓါတ္မွန္႐ိုက္တာ၊ အာထရာေဆာင္း႐ိုက္တာေတြလုပ္ပါတယ္။
အဆုံးသတ္အေနနဲ႔ ေျပာလိုတာကေတာ့ ကေလးေတြႀကီးထြားေနစဥ္နဲ႔ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္စဥ္မွာ အာဟာရကို စားေနက်ထက္ ပိုေကြၽးၾကပါလို႔ တိုက္တြန္းခ်င္ပါတယ္။
Author: Dr 528