(၁) အေအးမိျခင္းႏွင့္ဓာတ္စာ အေအးမိေရာဂါဟာ ေရာဂါျဖစ္ေစတဲ့ ေရာဂါပိုးအမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္။ ေရာဂါလကၡဏာမ်ားမွာ ႏွာေခ်ျခင္း၊ အာေခါင္ယားျခင္း၊ ေခါင္းအံုေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ ႏွာရည္ယိုျခင္းတို႕ျဖစ္ၿပီး အိပ္ရာထဲလဲေနတတ္တယ္။ လူတုိင္းတစ္ႏွစ္ကို ၄ႀကိမ္မွ ၁၀ႀကိမ္ေလာက္ ခံစားရတတ္တယ္။ ေရာဂါျဖစ္ေစေသာ အေနအထိုင္ႏွင့္ ေရာဂါ ကူးစက္ခံရတဲ့ အေျခအေနေတြရွိတယ္။ အေအးမိရာမွ ဆိုးရြားလွ်င္ နမိုးနီးယားေရာဂါ ျဖစ္တယ္။
(၂) ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္ ဟာ အလြန္ေအးတဲ့ ေဆာင္းရာသီ ဒီဇင္ဘာ၊ ဇန္န၀ါရီလေတြမွာ ျဖစ္တယ္။ ႏွာေခ်ရာက လူမ်ားကူးစက္ခံရတယ္။ ဤေရာဂါပိုးေၾကာင့္ နမိုးနီးယားအဆုတ္ေရာင္ေရာဂါျဖစ္ေတာ့တယ္။
(၃) အဒီႏိုဗုိင္းရပ္ ဤေရာဂါဟာ ေဆာင္းရာသီ၌ သလိပ္ပ်စ္ခြၽဲခြၽဲႏွင့္ လည္ေခ်ာင္းတစ္ခုလံုး နာေစတယ္။ မ်က္လံုးမ်ားနီရဲေနတယ္။ ဤေရာဂါပိုးဟာ အေအးမိေ၀ဒနာ ၁၀ရာခိုင္ႏႈန္း ျဖစ္ပြားေစတယ္။
(၄) အထီႏိုဗိုင္းရပ္ ဟာ ေႏြရာသီ၌ ဒုကၡေပးတတ္တယ္။ ပိုလီယိုေရာဂါပိုး ထပ္ဆင့္ရတတ္တယ္။
(၅) အာအက္စ္ဘီႏွင့္ ပါရာတုပ္ေကြးဟာ အလြန္ကူးစက္လြယ္တဲ့ တုပ္ေကြး ေရာဂါကိုျဖစ္ေစတယ္။ အေအးမိတာနဲ႕ ငါးရာခိုင္ႏႈန္းျဖစ္ေစတယ္။
(၆) တုပ္ေကြးအေအးမိေရာဂါဟာ ၁၀ရာခိုင္ႏႈန္းမွာ တုပ္ေကြးဗုိင္းရပ္ ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ တုပ္ေကြးရဲ႕ ထူးျခားတဲ့စြမ္းအားက မၾကာခဏ အသြင္ေျပာင္းတယ္။ ၁၉၂၀ခုႏွစ္ ကမၻာ့တုပ္ေကြးကပ္ေၾကာင့္ လူသန္း ၂၀ေက်ာ္ ေသေၾကခဲ့ဖူးတယ္။ ၾကက္ငွက္မ်ား၊ ၀က္မ်ား၌ ျဖစ္ပြားကာ လူမ်ားသို႔ ကူးစက္ ေသဆံုး၏။
(၇) လယ္သမားမ်ားတြင္ျဖစ္ေစေသာ ေကာက္႐ိုးမိႈေၾကာင့္ အဆုတ္၌ ဒုကၡေပးကာ ႏွာေခ်အေအးမိေ၀ဒနာ ခံစားေစတယ္။ အေလ့အထ အေအးမိေ၀ဒနာျဖစ္ျခင္းမွာ ေရာဂါတစ္မ်ိဳးမ်ိဳးက ႏွာေခါင္းႏွင့္ လည္ေခ်ာင္း ကို လာဆြ၍ ျဖစ္တယ္။ ေရာဂါျဖစ္ေတာ့ ေရာဂါပိုးအမ်ိဳးအစား ကြာျခားေသာ္လည္း ေရာဂါလကၡဏာဟာအတူတူပင္ ျဖစ္တယ္။ ေအႏွင့္ဘီေသြး အမ်ိဳးအစားက အေအးမိ ေရာဂါပို၍ ျဖစ္ပြားလြယ္တယ္။ အသက္ေလးႏွစ္ေအာက္မွာ ေယာက်္ားေလးမ်ားက မိန္းကေလးမ်ားထက္ ပို၍ ျဖစ္တတ္တယ္။
မိန္းကေလးမ်ား အေအးမိတဲ့အခါ ႏွာေခ်ရင္ ေခါင္းကိုက္တယ္။ ေယာက်္ား မ်ားက တစ္ၿပိဳင္တည္းခံစားရတယ္။ ကိုယ္လက္ကိုက္ခဲလွ်င္ ပါရာစီတေမာတစ္ႀကိမ္ တစ္ျပား၊ တစ္ေန႔သံုးႀကိမ္ ေသာက္ေပးႏိုင္တယ္။ ႏွာရည္ယိုရင္ တစ္ရာခိုင္ႏႈန္း အပီဒရင္ ပါတဲ့ ေဆးရည္ျဖင့္ အစက္ခ်ေပးႏုိင္တယ္။ လည္ေခ်ာင္းနာရင္ ေဆးကုမၸဏီ အမ်ားစုကေရာင္းတဲ့ လည္ေခ်ာင္းနာသက္သာေဆးငံုေဆးမ်ား ငံု ႏိုင္တယ္။ အေအးမိေဆးျပားကို ေသာက္ႏုိင္သလို ဘာမီတြန္ ေသာက္ႏုိင္ တယ္။ အာေခါင္ကို ဆား၊ ေရေႏြးထည့္(ဆားေရျဖင့္) ငံုေပးၿပီး လည္ေခ်ာင္းကို ေဆးေၾကာ ေပးရမယ္။ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ပါ။
ဗီတာမင္စီ ၾကယ္၀ေသာ ေရွာက္၊ သံပရာ၊ သစ္သီးေဖ်ာ္ရည္မ်ား ေသာက္ ႏုိင္တယ္။ စေတာ္ဘယ္ရီ၊ ဘလူးဘယ္ရီ၊ ကီ၀ီသီးစားသံုးႏုိင္တယ္။ အစိမ္းေရာင္ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ႏွင့္ ေဂၚဖီထုပ္စားေပးႏိုင္တယ္။ ကူးစက္ေရာဂါ ခုခံႏုိင္တဲ့ ႀကက္သြန္ျဖဴ၊ ဟင္းသီးဟင္းရြက္သုပ္ စားသံုးသင့္တယ္။ သစ္သီးေဖ်ာ္ရည္ႏွင့္ သံပရာ၊ ပ်ားရည္၊ ေဖ်ာ္ရည္၊ ဟင္းသီးဟင္းရြက္သုပ္ စားေသာက္နိုင္ပါတယ္။ ဗီတာမင္စီပါတဲ့ အစားအစာမ်ားဟာ အေအးမိျခင္းႏွင့္ တုပ္ေကြးကို သက္သာ႐ံုသာမက ကူးစက္၀င္ေရာက္မယ့္ အေျခအေနက ကာကြယ္ႏုိင္လို႕ ယင္းအစားအစာမ်ား မ်ားမ်ား စားေပးသင့္ပါတယ္။
Author – ေဒါက္တာလြင္သန္႔