ေသြးေလးဖက္နာဟူသည္မွာ အဆစ္ျမစ္ေတြ ေရာင္ရမ္းနာက်င္တဲ့ ေလးဖက္နာေရာဂါ တစ္မ်ိဳးျဖစ္သည္။ အဆစ္တစ္ခုတည္း ေရာင္ရမ္းျခင္းမဟုတ္ဘဲ လက္ႏွစ္ဖက္ ေျခႏွစ္ဖက္မွာရွိေသာ အဆစ္မ်ား ေရာင္ရမ္းျခင္းေၾကာင့္ ေလးဖက္နာဟု ေခၚသည္။ ေလးဖက္နာေရာဂါမ်ားတြင္ အေရျပားေလးဖက္နာ(SLE)၊ Streptococcus ပိုး ဝင္ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ပိုးေလးဖက္နာ(Rheumatic Arthritis)၊ ေသြးေလးဖက္နာ (Rheumatoid arthritis) ဆိုၿပီးအၾကမ္းအားျဖင့္ ၃မ်ိဳးရွိသည္။
ေသြးေလးဖက္နာသည္ အဆစ္ျမစ္ေရာင္ေရာဂါမ်ားတြင္ အျဖစ္မ်ားဆုံးေသာ ဆိုးေသာေရာဂါတစ္မ်ိဳးျဖစ္သည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ေသြးေလးဖက္နာေရာဂါသည္ ျဖစ္ၿပီးလွ်င္ ေပ်ာက္ဖို႔မလြယ္ေခ်။ ပိုမဆိုးေအာင္ပဲ ထိန္းထားႏိုင္သည္။ အ႐ြယ္မေ႐ြး က်ား၊ မ မေ႐ြးျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ အမ်ိဴးသမီးေတြမွာ ပိုအျဖစ္မ်ားပါတယ္။ အသက္၃၀နဲ႔ ၅၀ၾကားမွာ ပိုအျဖစ္မ်ားပါတယ္။
ေသြးေလးဖက္နာသည္ ခႏၶာကိုယ္တြင္းရွိ ခုခံအားစနစ္ ပုံမွန္မဟုတ္ဘဲ ခုခံအားမ်ား ပိုမိုထြက္ရွိျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ ခုခံအားေတြ ပိုထြက္ေတာ့ မေကာင္းဘူးလားဆိုၿပီး ေမးစရာရွိပါတယ္။ တန္ေဆးလြန္ေဘးပါ။ ခုခံအားမ်ား ပိုမိုထြက္ရွိလာတဲ့အခါမွာ ခႏၶာကိုယ္မွာရွိတဲ့ အဆစ္အျမစ္ေတြ ထိခိုက္တဲ့အတြက္ အဆစ္မ်ား ေရာင္လာၿပီး ေသြးေလးဖက္နာ ျဖစ္လာတယ္။
ဘာလို႔ခုခံအားေတြ ပိုထြက္တာလဲဆိုတဲ့ အေၾကာင္းရင္းကေတာ့ ေသခ်ာ မေျပာႏိုင္ေသးပါဘူး။သို႔ေသာ္ သုေတသနပညာရွင္မ်ားကေတာ့ မ်ိဳး႐ိုးဗီဇႏွင့္ ဆိုင္သည္ဟု ယူဆၾကပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ကလည္း မ်ိဳး႐ိုးဗီဇနဲ႔ ျပင္ပပတ္ဝန္းက်င္ အေၾကာင္းမ်ားျဖစ္တဲ့ ဗိုင္းရပ္စ္ေရာဂါပိုးမ်ား ဝင္ေရာက္တာ၊ ေဆးလိပ္အေသာက္မ်ားတာ၊ အူအတြင္းရွိ အက်ိဳးျပဳ ဘက္တီးရီးယားမ်ားမရွိတာ စသည့္အခ်က္မ်ားေပါင္းစုံကာ ျဖစ္သည္ဟု ယူဆၾကပါတယ္။
အဓိကလကၡဏာကေတာ့ အဆစ္ျမစ္ေတြ ေရာင္ရမ္းနာက်င္တာပါ။ အဆစ္ေတြတစ္ခုထက္မက ေရာင္ရမ္းမယ္။ လက္ေခ်ာင္း၊ ေျခေခ်ာင္း၊ လက္ေကာက္ဝတ္စတဲ့ အဆစ္ေသးေလးေတြ စတင္ေရာင္မယ္။ အဆစ္ျမစ္ေတြ ပူတာ၊ တင္းတာ ၊ လႈပ္ရွားလို႔ မေကာင္းတာေတြလည္း ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ မနက္အိပ္ရာထခ်ိန္ေတြမွာ ခံစားရတဲ့ေဝဒနာ ပိုဆိုးတတ္တယ္။ အျခားအဆစ္ေတြမွာလည္း တၿပိဳင္နက္ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ သိပ္ဆိုးရင္ ပခုံးဆစ္၊ တံေတာင္၊ ဒူးဆစ္ စတာေတြပါ ျဖစ္လာမယ္။ ျဖစ္ေနတုန္းမွာ ေငြ႕ေငြ႕ဖ်ားတာ၊ အစားအေသာက္ပ်က္၊ အားအင္ကုန္ခမ္းတာ ရွိႏိုင္တယ္။
ေရာင္ေနသည့္ အဆစ္မ်ားကို လက္နဲ႔ဖိၾကည့္ရင္ လႈပ္ရွားခိုင္းရင္ အေကြးအဆန႔္ လုပ္ခိုင္းရင္ နာက်င္မႈကို ခံစားရႏိုင္သည္။ ေသြးေလးဖက္နာ ျဖစ္တာ ၾကာလာရင္ အ႐ိုးအဆစ္မ်ား ပ်က္စီးၿပီးေကြးေကာက္တာ ပုံစံပ်က္တာမ်ိဳးေတြထိပါ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ေသြးေလးဖက္နာ ေရာဂါလကၡဏာက အဆစ္အျမစ္ ေရာင္ရမ္းတာပဲလားဆိုေတာ့ မဟုတ္ပါ။ အဆစ္ျမစ္ေတြ ေရာင္ရမ္းတာအျပင္ ခႏၶာကိုယ္ရွိ တျခားအဂၤါအစိတ္အပိုင္းမ်ားပါ ထိခိုက္မႈ ရွိေစႏိုင္ပါတယ္။ဘယ္အဂၤါအစိတ္အပိုင္းေတြ ထိခိုက္ၿပီး ဘာေတြျဖစ္လာႏိုင္သလဲကေတာ့ ေအာက္ပါအတိုင္းျဖစ္ပါတယ္။
အ႐ိုးနဲ႔ ႂကြက္သားအဖြဲ႕အစည္းကို ထိခိုက္ၿပီး ႂကြက္သားမ်ားေပ်ာ့တာ သိမ္လာတာ၊ အ႐ိုးမ်ား ပြလာတာ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ေသြးအားနည္းတာ၊ ေဘလုံးႀကီးတာေတြလည္း ျဖစ္ေစႏိုင္သည္။ အေရျပားေပၚတြင္လည္း Rheumatoid Nodule ေခၚ အက်ိတ္အဖုမ်ား ထြက္လာတတ္ပါတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ ဖိမိ တိုက္မိေသာေနရာမ်ားတြင္ ျဖစ္သည္။
တစ္ကိုယ္လုံးရွိ ေသြးေၾကာမ်ားကိုလည္း ေရာင္ရမ္းေစႏိုင္ပါတယ္။ လက္ထိပ္ေျခထိပ္ေတြကို ေသြးေထာက္ပံ့သည့္ ေသြးေၾကာငယ္ေလးမ်ား ေရာင္ရမ္းတာမ်ိဳးျဖစ္ခဲ့ရင္ ထိုေသြးေၾကာေလးမ်ား ပိတ္သြားကာ ေသြးမေလွ်ာက္ေတာ့သည့္အတြက္ ေျခထိပ္လက္ထိပ္ေလးေတြ ပုပ္သြားတာမ်ိဳး ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ေနာက္ၿပီး အေရျပားေအာက္ရွိ ေသြးေၾကာငယ္ေလးမ်ား ေရာင္ရမ္းကာ ပိတ္သြားရင္ေတာ့ Pyoderma Gangernosum ဟုေခၚတဲ့ အေရျပားမွာ အကြက္လိုက္ပုပ္ၿပီး အနာျဖစ္တာမ်ိဳး ေတြျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။
ေနာက္အေရးႀကီးအဂၤါေတြျဖစ္တဲ့ ႏွလုံးတို႔၊ အဆုတ္တို႔မွာရွိတဲ့ အေျမႇးပါးေတြ ေရာင္ရမ္းျခင္းကို ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။ အဆုတ္ထဲမွာလည္း အေရျပားမွာထြက္တဲ့ Rheumatoid Nodule ေခၚ အလုံးအက်ိတ္ေတြ ထြက္ႏိုင္ပါတယ္။ မ်က္လုံးမွာဆိုရင္လည္း မ်က္ၾကည္လႊာေရာင္ရမ္းတာ(Scleritis)၊ မ်က္ခမ္းေရာင္ရမ္းတာ(Keratoconjunctivitis sicca)ေတြ ျဖစ္ကာ အျမင္အာ႐ုံၾကည့္လို႔ မေကာင္းတာေတြ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။
ေနာက္ေက်ာ႐ိုးမွာရွိတဲ့ အဆစ္ေတြ လြဲေခ်ာ္မႈကိုျဖစ္ေစၿပီး ေက်ာ႐ိုးနဗ္ႀကိဳး(Spinal Cord)ကို သြားဖိတဲ့အတြက္ အာ႐ုံေၾကာနဲ႔ဆိုင္တဲ့ေရာဂါေတြ (Peripheral Neuropathy, Compression Neuropathy) ကိုလည္း ခံစားရႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေသြးေလးဖက္နာကို အဆစ္ျမစ္ေရာင္႐ုံေလာက္ပဲျဖစ္ႏိုင္တယ္ဆိုၿပီး ေပါ့ေပါ့တန္တန္သေဘာထားလို႔ မရပါဘူး။ အ႐ိုးအဆစ္ေတြ ေရာင္ရမ္းၿပီဆိုတာနဲ႔ ဘာမွန္းသိေအာင္ ဆရာဝန္နဲ႔ ျပသၿပီး စမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈေတြ လုပ္သင့္ပါတယ္။
ဘာစမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈေတြလုပ္ႏိုင္လဲဆိုေတာ့
ေသြးစစ္၊ ဆီးစစ္လုပ္ရတယ္။ တျခားအဆစ္ျမစ္ေရာင္ေရာဂါေတြ (ေဂါက္တို႔၊ ပိုးေလးဖက္နာတို႔) အတြက္ပါ စိတ္ခ်ေစဖို႔ စစ္ေဆးရတယ္။ ေသြးေဖာက္ၿပီးေတာ့ RF (rheumatoid factor) ရွိ၊ မရွိ စစ္ရတယ္။ ၇၀ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္က positive ျပမယ္။ သို႔ေသာ္ RF positive ျဖစ္တိုင္းလည္း ေသြးေလးဖက္နာလို႔ ေသခ်ာမေျပာႏိုင္ေသးသလို RF negative ျဖစ္တိုင္းလည္း ေသြးေလးဖက္နာ မဟုတ္ပါဘူးလို႔ အျပတ္ျငင္းလို႔ မရပါဘူး။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ တီဘီေရာဂါသည္ေတြ၊ အသည္းေရာင္စီပိုးရွိသူေတြမွာ လည္း RF positive ျဖစ္တတ္လို႔ပါ။
ေနာက္ အဆစ္အျမစ္ ေရာင္ရမ္းေနစဥ္မွာ ေသြးစစ္ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ESR (သို႔) CRP တက္ေနႏိုင္ပါတယ္။ ASO စစ္ၾကည့္ရင္ ပုံမွန္ေလာက္သာ ေတြ႕ရတယ္။ အခုေနာက္ပိုင္းမွာ anti-CCP (cyclic citrullinated peptite Ab) ဆိုတာ စစ္ရင္ ပိုေသခ်ာတယ္လို႔ သုေတသနပညာရွင္မ်ားက ေျပာလာၾကပါတယ္။
X ray ဓာတ္မွန္လည္း ႐ိုက္ႏိုင္ပါတယ္။ မေကာင္းတဲ့အခ်က္က သိပ္ဆိုးတဲ့ အခါမွသာ ဓာတ္မွန္မွာ ေသြးေလးဖက္နာ လကၡဏာေတြ ေတြ႕ႏိုင္ပါတယ္။ အဆစ္ေတြ ပ်က္ဆီးေနတာကို ဓာတ္မွန္မွာ ျမင္ႏိုင္တယ္။ ေစာေစာသိခ်င္ရင္ X-ray ကို အားကိုးလို႔လည္း မရဘူး။ ေရာဂါေသခ်ာဖို႔ စစ္ေဆးမႈေတြ လုပ္တာအျပင္ အမွတ္ေပးစနစ္နဲ႔ ခြဲျခားတဲ့ American Rheumatism Association ကထုတ္တဲ့ criteria ေတြနဲ႔ပါ ေပါင္းၿပီး တြက္ခ်က္ႏိုင္တယ္။
Author : Dr. 528