ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေရာဂါ (မူလခုခံအားက်ဆင္းမႈကူးစက္ေရာဂါ) ၏ သိသာေသာ လကၡဏာမ်ားတြင္ နာတာရွည္ ဝမ္းပ်က္၊ ဝမ္းေလွ်ာျခင္းႏွင့္ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ လြန္စြာက်ဆင္းျခင္းတို႔ပါဝင္ပါသည္။ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေရာဂါသည္ ကုရာနတၱိ ေဆးမရွိေသာေရာဂါလည္း မဟုတ္ေတာ့ပါ။ သို႔ရာတြင္ ထိေရာက္စြာ ကုသရန္လိုအပ္ပါသည္။ ဝမ္းပ်က္၊ ဝမ္းေလွ်ာေရာဂါေၾကာင့္ အသက္ေသဆုံးျခင္း မျဖစ္ေစရန္ ႀကိဳတင္ကာကြယ္မႈမ်ား ျပဳလုပ္ရပါမည္။
(၁) ဝမ္းပ်က္၊ ဝမ္းေလွ်ာျခင္းဆိုသည္မွာ
အရည္ဝမ္းသြားျခင္း၊ ဝမ္းသြားအႀကိမ္ႏွင့္ ဝမ္းပမာဏမ်ားျခင္းကို ဝမ္းပ်က္၊ ဝမ္းေလွ်ာျခင္းဟု ေခၚဆိုပါသည္။ ဝမ္း၏ အေရာင္ႏွင့္ အနံ႔လည္းေျပာင္းလဲတတ္ပါသည္။ဝမ္းပ်က္၊ ဝမ္းေလွ်ာျခင္း (၂) မ်ိဳးရွိပါသည္။ ႐ုတ္တရက္ခ်က္ခ်င္းႏွင့္ နာတာရွည္တို႔ျဖစ္ပါသည္။ ဝမ္းပ်က္၊ ဝမ္းေလွ်ာျခင္းသည္ ခ်က္ခ်င္းျဖစ္၍ (၃)ရက္၊ (၄)ရက္အတြင္း ေပ်ာက္သြားပါက ႐ုတ္တရက္ခ်က္ခ်င္း ဝမ္းပ်က္၊ ဝမ္းေလွ်ာဟု ေခၚဆိုၿပီး၊ လေပါင္းမ်ားစြာ ႏွစ္ႏွင့္ခ်ီၿပီးျဖစ္လာပါက နာတာရွည္ ဝမ္းပ်က္၊ ဝမ္းေလွ်ာေရာဂါဟုေခၚဆိုပါသည္။
(၂) ဝမ္းပ်က္၊ ဝမ္းေလွ်ာျဖစ္ေစေသာ အေၾကာင္းအရင္း
ဝမ္းပ်က္၊ ဝမ္းေလွ်ာျခင္းသည္ အစာအိမ္အူလမ္းေၾကာင္းအတြင္းရွိ အရည္မ်ား ပုံမွန္အလုပ္မလုပ္ေသာအခါတြင္ အစာအိမ္ အူလမ္းေၾကာင္းသည္ အရည္ဓာတ္မ်ားကို မ်ားစြာထုတ္၍ ကိုယ္ခႏၶာအတြင္းသို႔ ျပန္လည္စုပ္ယူမႈနည္းေသာအခါတြင္ ျဖစ္တတ္ပါသည္။ ဘက္တီးရီးယား ဗိုင္းရပ္(စ္)ပိုးမ်ားႏွင့္ သန္ေကာင္မ်ားေၾကာင့္ အစာအိမ္ အူလမ္းေၾကာင္းတေလ်ာက္တြင္ရွိေသာ အေျမႇးပါးမ်ား ပ်က္စီးၿပီး အစာအိမ္ အူလမ္းေၾကာင္းအတြင္း အရည္ဓာတ္မ်ား ယိုထြက္စုပ္ယူမႈစနစ္ ပ်က္ျပားေစပါသည္။မသန႔္ရွင္းေသာေရႏွင့္ အစားအစာမ်ားေၾကာင့္ ဝမ္းပ်က္၊ ဝမ္းေလွ်ာေရာဂါ ျဖစ္ေစပါသည္။ ပတ္ဝန္းက်င္သန႔္ရွင္းေရးႏွင့္ တစ္ကိုယ္ေရ က်န္းမာေရးစနစ္မ်ား မေကာင္းပါကလည္း ဝမ္းပ်က္၊ ဝမ္းေလွ်ာျခင္းကို ျဖစ္ေစႏိုင္ပါသည္။
(၃) ဝမ္းပ်က္၊ ဝမ္းေလွ်ာျခင္း၏ ေနာက္ဆက္တြဲ ဆိုးက်ိဳး
ဝမ္းပ်က္၊ ဝမ္းေလွ်ာျခင္းေၾကာင့္ ခႏၶာကိုယ္အတြင္းရွိ ေရႏွင့္ဓာတ္ဆားမ်ား ဆုံးရႈံးၿပီး ကိုယ္ေရခန္းေျခာက္ျခင္း၏ လကၡဏာမ်ားမွာ ေရငတ္ျခင္း၊ ႏွလုံးခုန္ျမန္ျခင္း၊ အာေခါင္ေျခာက္ျခင္း၊ မ်က္စိခ်ိဳင့္ဝင္ျခင္းႏွင့္ အေရျပားရႈံ႕တြျခင္းမ်ား ျဖစ္ပါသည္။ဝမ္းပ်က္၊ ဝမ္းေလွ်ာျခင္း ျပင္းထန္ပါက ကိုယ္ေရခန္းေျခာက္မႈျဖစ္ေစပါသည္။ ကိုယ္ေရခန္းေျခာက္ျခင္းေၾကာင့္ အစားအေသာက္ပ်က္ျခင္း၊ ပ်ိဳ႕အန္ျခင္း၊ မစားႏိုင္ျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ေလ်ာ့နည္းျခင္းမ်ားျဖစ္ေစပါသည္။
ဆိုးက်ိဳးအေနျဖင့္ ကိုယ္ခႏၶာခ်ည့္နဲ႔ေစၿပီး ခုခံအားစနစ္ကို က်ဆင္းေစပါသည္။ဝမ္းပ်က္၊ ဝမ္းေလွ်ာေရာဂါ နာတာရွည္ျဖစ္ျခင္း၊ အစာအိမ္ အူလမ္းေၾကာင္းအတြင္းရွိ ေရာဂါပိုးမ်ားပြားမ်ားလာျခင္းေၾကာင့္ အစာအိမ္ အူလမ္းေၾကာင္း ပ်က္စီးေစပါသည္။ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေရာဂါရွိသူမ်ားတြင္ ဝမ္းပ်က္၊ ဝမ္းေလွ်ာျခင္းး၏ ေနာက္ဆက္တြဲဆိုးက်ိဳးမ်ားပို၍ ခံစားရႏိုင္ပါသည္။ ခုခံအားစနစ္ က်ဆင္းလာသည္ႏွင့္အမွ် ေရာဂါေပါင္းစုံလည္း ရရွိေစႏိုင္ၿပီး အသက္ဆုံးရႈံးေစႏိုင္ပါသည္။
(၄) ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေရာဂါ ေဝဒနာရွင္မ်ားတြင္ ဝမ္းပ်က္၊ ဝမ္းေလွ်ာျခင္း
ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေရာဂါ ေဝဒနာရွင္မ်ားတြင္ အစာအိမ္၊ အုူလမ္းေၾကာင္းအပါအဝင္ ခႏၶာကိုယ္ရွိ အဂၤါအစိတ္အပိုင္းမ်ားတြင္ ေရာဂါမ်ားျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ ခုခံအားက်ဆင္းမႈေၾကာင့္ ကူးစက္ေရာဂါစုံ အလြယ္တကူ ရရွိႏိုင္ပါသည္။ထို႔အျပင္ အစားအစာႏွင့္ ေသာက္သုံးေရတြင္ ဝမ္းပ်က္၊ ဝမ္းေလွ်ာေရာဂါ ျဖစ္ေပၚေစေသာ ပိုးမႊားမ်ား အလြယ္တကူ က်ေရာက္ပါဝင္ႏိုင္ပါသည္။ ခုခံႏိုင္စြမ္းအား ယုတ္ေလ်ာ့ပ်က္စီးျခင္းေၾကာင့္ ေရာဂါပိုးမႊားမ်ားၿပီး ဝမ္းပ်က္၊ ဝမ္းေလွ်ာေရာဂါ ရရွိႏိုင္ပါသည္။
(၅) ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေရာဂါေၾကာင့္ ဝမ္းပ်က္၊ ဝမ္းေလွ်ာျခင္း
သာမန္လူမ်ားတြင္ရရွိေသာ ဝမ္းပ်က္၊ ဝမ္းေလွ်ာျခင္းျဖစ္ေစေသာ အေၾကာင္းအရင္းမ်ားသည္ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေရာဂါျဖစ္သူမ်ားတြင္လည္း ျဖစ္တတ္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ သာမန္လူမ်ားကဲ့သို႔ ရက္ပိုင္းအတြင္းမေပ်ာက္ဘဲ တာရွည္ကာ ေရာဂါလကၡဏာမ်ား ပိုမိုျပင္းထန္တတ္ပါသည္။ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေရာဂါျဖစ္ေစေသာ အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီပိုးေၾကာင့္ အစာအိမ္၊ အူလမ္းေၾကာင္းတစ္ေလ်ာက္တြင္ရွိေသာ အေျမႇးပါးမ်ား ပ်က္စီးၿပီး ဝမ္းပ်က္၊ ဝမ္းေလွ်ာႏွင့္ အာဟာရစုပ္ယူႏိုင္မႈ ေလ်ာ့နည္းတတ္ပါသည္။
(၆) ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေရာဂါ ေဝဒနာရွင္ ဝမ္းပ်က္၊ ဝမ္းေလွ်ာပါကကုသျခင္း
ဝမ္းပ်က္၊ ဝမ္းေလွ်ာျဖစ္ျခင္းေၾကာင့္ ခႏၶာကိုယ္မွ ကုန္ဆုံးသြားေသာ အာဟာရဓာတ္မ်ားကို ျပန္လည္ျဖည့္ဆည္းေပးရပါမည္။ အင္အားျဖစ္ေစေသာ ဆန္၊ ဂ်ဳံ၊ ေျပာင္းႏွင့္ အာလူးတို႔ကို စားရပါမည္။ ထမင္းကို ဆီဆမ္း၍လည္း စားရပါမည္။ နာတာရွည္ဝမ္းပ်က္၊ ဝမ္းေလွ်ာသူမ်ားသည္ စားေနက် အစားအစာမ်ားကို အႀကိမ္ႀကိမ္ခြဲစားရပါမည္။ ပိုတက္စီယမ္ဓာတ္ပါဝင္ေသာ သစ္သီးမ်ားႏွင့္ ဟင္းသီးဟင္း႐ြက္မ်ားကို စားသင့္ပါသည္။
ငွက္ေပ်ာသီး၊ အုန္းရည္၊ နာနတ္သီး၊ သရက္သီးႏွင့္ ေရွာက္ရည္၊သံပုရာရည္မ်ားကို စားေသာက္ေပးရပါမည္။ ပူစပ္ေသာ အစားအစာမ်ားႏွင့္ အမွ်င္မ်ားေသာ အစာမ်ားကို ေရွာင္ၾကဥ္ရပါမည္။ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေရာဂါျဖစ္ၿပီး ဝမ္းပ်က္၊ ဝမ္းေလွ်ာပါက ကိုယ္ေရခန္းေျခာက္မႈ ရွိေစပါသည္။ ပါးစပ္မွ အရည္မ်ားမ်ား တိုက္ေပးရပါမည္။ ဓာတ္ဆားရည္ေဖ်ာ္ၿပီး တိုက္ျခင္းသည္ အေကာင္းဆုံးျဖစ္ပါသည္။ တက္ကြၽမ္းနားလည္ေသာဆရာဝန္မ်ား၏ ၫႊန္ၾကားခ်က္အရ သင့္ေလ်ာ္ေသာ ပဋိဇီဝေဆးမ်ားကို ေသာက္သုံးရပါမည္။
(၇) အႀကံျပဳခ်က္
ေအအိုင္ဒီအက္စ္ ေရာဂါေဝဒနာရွင္မ်ား ဝမ္းပ်က္၊ ဝမ္းေလွ်ာေရာဂါ မျဖစ္ေစရန္ တစ္ကိုယ္ေရသန႔္ရွင္းေရး ေကာင္းမြန္ရန္ အလြန္အေရးႀကီးပါသည္။ ေရေကာင္းေရသန႔္ရရွိေရး အစားအစာမ်ား သန႔္ရွင္းေရးႏွင့္ ယင္လုံအိမ္သာသုံးစြဲေရးတို႔ကိုလည္း ေဆာင္႐ြက္ရပါမည္။ ဝမ္းပ်က္၊ ဝမ္းေလွ်ာေရာဂါေၾကာင့္ ေသဆုံးမႈမ်ားရွိေန၍ ထိေရာက္စြာကုသသင့္ေၾကာင္း အႀကံျပဳအပ္ပါသည္။
Author: ေဒါက္တာမင္းသူရိန္, Healthcare Journal, vol 8,no 37 (29.9.17)