ေမး – ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေရာဂါကို ဘယ္အခ်ိန္က စေတြ႔တာလဲ။
ေျဖ – ပထမဦးဆံုး သတိျပဳမိတာက ၁၉၈၁ခုႏွစ္ကပါ။ လူသားမ်ားရဲ႕ ခုခံအားစနစ္ ခ်ိဳ႕ယြင္းမႈကိုျဖစ္ေစတဲ႔ ဗိုင္း ရပ္စ္ပိုး အိပ္ခ်္အိုင္ဗြီဆိုၿပီး အမည္မွည္႔ေခၚလုိက္ပါတယ္။ အိပ္ခ်္အိုင္ဗြီ (၁)နဲ႔ အိပ္ခ်္အိုင္ဗြီ(၂) ဆိုၿပီးရွိပါတယ္။ အိပ္ခ်္အိုင္ဗြီ(၂)ကသိပ္မျပင္းထန္ဘဲ အေနာက္အာဖရိကမွာ အဓိကေတြ႔ရပါတယ္။ အာဖရိကတိုက္မွာရွိတဲ႔ လူ ေတြရဲ႕ အဓိကေသေစတဲ႔ေရာဂါက ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေရာဂါျဖစ္ပါတယ္။ ေအအာတီလို႔ေခၚတဲ႔ ေဆးေတြကိုေပး ႏုိင္ရင္လူအေတာ္မ်ားမ်ားက သက္တမ္းေစ႔ေနႏုိင္ပါတယ္။ ေအအာတီဆိုတာကလည္း ေဆးသံုးမယ္ (သို႔) ဒီထက္ပိုၿပီး ထည္႔သံုးရတဲ႔ေဆးေတြျဖစ္ပါတယ္။
၂၀၀၇ ခုႏွစ္ကမာၻ႔က်န္းမာေရးမွတ္တမ္းအရ အိပ္ခ်္အိုင္ဗြီ (သို႔) ေအအိုင္ဒီအက္စ္ျဖစ္ေနတဲ႔သူက ၃၃.၂သန္းရွိၿပီး ေရာဂါစျဖစ္ေနတဲ႔သူက ၂.၅သန္းနဲ႔ ေသေပ်ာက္မႈ ၂.၁သန္းရွိပါတယ္။
ေမး- ဘယ္လိုနည္းနဲ႔ကူးစက္ခံရသလဲ။
ေျဖ – လူရဲ႕ေသြး၊ သုက္ရည္နဲ႔တျခားခႏၶာကိုယ္ကထြက္တဲ႔ အရည္ျဖစ္တဲ႔ ႏို႔နဲ႔တံေတြးေတြမွာ ေရာဂါပိုးရွိေနႏုိင္ပါ တယ္။ ေသြးကေနကူးစက္ႏုိင္မႈ ၉၀ရာခိုင္ႏႈန္း၊ ေဆးထိုးအပ္မွကူးစက္ႏိုင္မႈ ၀.၅-၁ ရာခိုင္ႏႈန္း၊ လိင္မွကူးစက္ႏိုင္ မႈ ၀.၂ မွ ၀.၅ရာခုိင္ႏႈန္း၊ ၅-၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္းက ေရာဂါအသစ္ျဖစ္တာဟာ ကေလးေတြမွာျဖစ္တတ္ၿပီး အဲဒီကေလး ေတြရဲ႕ ၉၀ ရာခိုင္ႏႈန္းဟာ ကိုယ္၀န္ေဆာင္စဥ္ ကေလးေမြးစဥ္နဲ႔ႏို႔စို႔မႈေၾကာင္႔ ကူးစက္ခံရပါတယ္။
ေမး – ေသြးထဲ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးကဘယ္လို လွည္႔လည္ေနသလဲ။
ေျဖ – လြတ္လြတ္လပ္လပ္ ဗိုင္းရပ္စ္ေကာင္ေတြ သြားေနသလို ဆဲလ္ထဲမွာ၀င္ေရာက္ၿပီးလည္း သြားေနပါတယ္။ ကိုယ္ခႏၶာနံရံရဲ႕ အတြင္းလႊာကိုေဖာက္ထြင္း၀င္ေရာက္ၿပီး ေရာဂါပိုးဟာ သားနံရည္က်ိတ္ဆီသို႔လည္းေကာင္း၊ စီဒီဖိုး တီလင္ဖိုဆိုဒ္ဆဲလ္ (သို႔) Langerhan ဆဲလ္ကေနတစ္ဆင္႔ သယ္ေဆာင္သြားပါတယ္။ အဲဒီဗိုင္းရပ္စ္ကို စီဒီဖိုး ဖမ္းစားဆဲလ္ စားလိုက္တယ္။ အဲဒီ ဖမ္းစားဆဲလ္ထဲမွာ ဗိုင္းရပ္စ္ေတြအမ်ားႀကီးထပ္ထြက္လာပါတယ္။ ေသြးရည္ၾကည္ထဲမွာ ဗိုင္းရပ္စ္ရဲ႕သက္တမ္းတစ္၀က္က ၁-၂ နာရီၾကာၿပီး ဖမ္းစားဆဲလ္ ထဲမွာေနရင္ ၁.၅ ရက္ ေနႏိုင္တယ္။ တစ္ေန႔တစ္ေန႔ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးတစ္ဆယ္ဆယ္ထပ္ကိန္းပြားမ်ားၿပီး စီဒီဖိုးဆဲလ္က တစ္ဆယ္ကိုးထပ္ ကိန္းပ်က္စီးၾကပါတယ္။
ေမး – ေရာဂါကို ဘယ္လိုအုပ္စုခြဲသလဲ။
ေျဖ – ေလးမ်ိဳးခြဲျခားႏိုင္ပါတယ္။ (၁) မူလေရာဂါ၀င္ျခင္း (၇၀-၈၀) ရာခိုင္ႏႈန္းေသာလူနာေတြမွာ ေရာဂါရွိသူနဲ႔ ေတြ႔ထိဆက္ဆံၿပီး ၂-၆ ပတ္ၾကာမွာလကၡဏာျပပါတယ္။ စီဒီဖိုး ပမာဏတက္မယ္။ ဗိုင္းရပ္စ္အေကာင္ေရက်ရင္ လကၡဏာေတြသက္သာလာမယ္။ လူနာအေတာ္မ်ားမ်ား အနည္းငယ္ေနထုိင္မေကာင္းျဖစ္မယ္။ ေနာက္ပိုင္းျပန္ စစ္ေတာ႔မွေရာဂါရွိမွန္းသိၾကတယ္။ အိပ္အိုင္ဗြီ – အာအန္ေအကို ေသြးရည္ၾကည္ထဲမွာ စစ္ေဆးျခင္း ၃-၁၂ ပတ္ ၾကာမွာ ANTI-HIV Anti body စစ္ေဆးျပဳလုပ္ရပါတယ္။ (၂) ေရာဂါလကၡဏာမျပတဲ႔ အေျခအေန (ခႏၶာကုိယ္ မွာအက်ိတ္ထြက္ၿပီး ဘာလကၡဏာမွမျပတတ္ပါဘူး။ ဗုိင္းရပ္စ္က သားနံရည္က်ိတ္ထဲမွာ ပြားမ်ားတဲ႔အဆင္႔ျဖစ္ ပါတယ္။ (၃) ေရာဂါလကၡဏာအေပ်ာ႔စားျပျခင္း (လကၡဏာျပဖို႔ ၇-၁၀ ႏွစ္ၾကာတတ္ပါတယ္)။ (၄) ေအအိုင္ဒီ အက္စ္ေရာဂါျဖစ္ေနျခင္းဆိုၿပီး ေလးမ်ိဳးရွိပါတယ္။
ေမး – မူလေရာဂါ၀င္ေနရင္ ဘာလကၡဏာျပတတ္လဲ။
ေျဖ – ပိန္႔ေတြထြက္ၿပီး ဖ်ားမယ္။ လည္ေခ်ာင္းနာၿပီးလည္ပင္းက်ိတ္ေတြထြက္မယ္။ ၾကြက္သားနဲ႔အရိုးေတြနာ မယ္။ ေခါင္းကိုက္မယ္။ ပါးစပ္နဲ႔ေယာနိမွာ အနာျဖစ္မယ္။
ေမး – အိပ္အိုင္ဗြီ လကၡဏာ (သို႔) အိပ္အိုင္ဗြီ၀င္ေနတယ္ဆိုတဲ႔ အခ်က္ေတြကဘာလဲ။
ေျဖ – ပါးစပ္မွာအနာေပါက္မယ္။ လည္ေခ်ာင္းနဲ႔ပါးစပ္မွာ ခဏခဏမႈိေရာဂါျဖစ္မယ္။ ေမြးလမ္းေၾကာင္းမွာ ေရာင္ ရမ္းေရာဂါျပင္းျပင္းထန္ထန္ျဖစ္မယ္။ ေယာနိမွာ ခဏခဏမႈိေရာဂါျဖစ္မယ္။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္က်မယ္။ နာတာ ရွည္၀မ္းသြားမယ္။ ေရယုန္ေပါက္မယ္။ အဖ်ားေငြ႔ေငြ႔၀င္မယ္။ ညဖက္ေခၽြးထြက္မယ္။ ေျခလက္ထံုက်င္မယ္။
ေမး – ေအ႔စ္ေရာဂါလို႔သတ္မွတ္ႏုိင္တာကဘာလဲ။
ေျဖ – ခႏၶာကိုယ္ထဲက သဘာ၀အေလ်ာက္ရွိေနတဲ႔ပိုးေတြကေန လူ႔ခႏၶာကိုယ္ကို ျပန္ဒုကၡေပးတာ၊ ကင္ဆာျဖစ္ တာ၊ အဆုတ္နဲ႔ အဆုတ္ျပင္ပမွာ တီဘီေရာဂါ၀င္လာတာ၊ အိပ္အိုင္ဗြီနဲ႔တြဲလ်က္ ခႏၶာကိုယ္ပိန္ခ်ံဳးက်တာ။ အိပ္ အိုင္ဗြီနဲ႔တြဲလ်က္ ကေယာင္ေခ်ာက္ခ်ားျဖစ္တာ။ နာတာရွည္ပိုးစ၀င္ၿပီး ၇-၁၀ ႏွစ္ေလာက္ၾကာတဲ႔အခါမွာ လကၡ ဏာေတြစတင္ျပပါတယ္။
ေမး – စီဒီဖိုး ပမာဏနဲ႔ အိပ္အိုင္ဗြီတြဲလ်က္ျဖစ္ေသာ ေရာဂါဆက္ႏြယ္မႈကိုသိလိုပါတယ္။
ေျဖ – စီဒီဖိုးပမာဏ ၅၀၀ အထက္ဆိုရင္ တစ္ကိုယ္လံုးျပန္ရည္က်ိတ္ေရာင္ျခင္း၊ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ မိန္းမကိုယ္ မႈိခဏခဏ၀င္ျခင္းျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ၅၀၀ ထက္နည္းရင္အဆုတ္တီဘီ၊ နမိုးနီးယား၊ ေရယုန္၊ ပါးစပ္ထဲအနာ ေပါက္တာ၊ အေရျပားေပၚတြင္ကင္ဆာျဖစ္ၿပီး၊ ၂၀၀ ထက္နည္းရင္ ပ်ံ႕ႏွံ႔အဆုတ္တီဘီ၊ အားအင္ခ်ိနဲ႔ျခင္း၊ ေျခ လက္ထံုက်င္ျခင္း၊ အစာေရမ၀င္ျခင္း၊ နမိုးနီးယားေရာဂါ စီဒီဖိုးပမာဏ ၁၀၀ ေလာက္ဆိုရင္ ဦးေႏွာက္အေျမွး ေရာင္ေရာဂါ၊ ကေယာင္ေခ်ာက္ခ်ားျဖစ္ျခင္း၊ သားနံရည္က်ိတ္ကင္ဆာစတာေတြ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ေဆး၀ါးနဲ႔ ထိထိေရာက္ေရာက္ကုသရင္ သံုးလမတိုင္ခင္ ၈၅ ရာခိုင္ႏႈန္းမွာ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးလံုး၀ဖိႏွိမ္ထားႏုိင္ျခင္း၊ စီဒီဖိုးပမာဏ တျဖည္းျဖည္းတက္လာျခင္းႏွင္႔ နဂိုက်န္းမာေရးေကာင္းတဲ႔အေနအထား ျပန္ေရာက္ႏုိင္ျခင္းစတဲ႔ အက်ိဳးေက်းဇူး ေတြရပါတယ္။
Author – ေအးကမာၻေဒါက္တာခ်စ္ (Vol-7 / No-41) Healthcare Journal