အဆုတ္ကင္ဆာသည္ ကမာၻေပၚတြင္ အျဖစ္အမ်ားဆုံးေသာကင္ဆာ အမ်ိဴးအစားျဖစ္သည္။ ၁၈၈၀ခုႏွစ္တုန္းက အေမရိကန္ျပည္သူတစ္ေယာက္သည္ ပ်မ္းမွ်အားျဖင့္ တစ္ႏွစ္လုံးေနမွ စီးကရက္ ၁၆လိပ္ေသာက္သည္။ ၁၉၅၉ခုႏွစ္ ေရာက္ေသာအခါတြင္ အေမရိကန္တစ္ေယာက္သည္ တစ္ႏွစ္လွ်င္ အလိပ္ေပါင္း ၃၇၀၀ထိ ေသာက္လာသည္။ ထို႔ေၾကာင့္၂၀၀၈ခုႏွစ္တြင္ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ တစ္ခုတည္းမွာပင္ အဆုတ္ကင္ဆာလူနာအသစ္ ၂၁၅၀၂၀ေယာက္ ရွိလာသည္။
ေယာက်ာ္း အဆုတ္ကင္ဆာေရာဂါ ျဖစ္သူက မိန္းမမ်ားထက္ ၁၀ဆပိုမ်ားသည္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ အဆုတ္ကင္ဆာသည္ အသက္၅၀ မွ ၆၀အ႐ြယ္မ်ားတြင္ အျဖစ္မ်ားသည္။ မည္သည့္အသက္႐ြယ္တြင္ မဆိုျဖစ္ႏိုင္ေပမယ့္ အသက္၄၀မတိုင္ခင္ ျဖစ္ပြားေသာ အဆုတ္ကင္ဆာအေရအတြက္သည္ စုစုေပါင္း ရဲ႕ ၂ ရာခိုင္ႏႈန္းခန႔္သာရွိသည္။
အဆုတ္ကင္ဆာက ေဆးလိပ္ေသာက္သူေတြမွာ ျဖစ္ႏိုင္သလို မေသာက္တဲ့သူေတြမွာလည္း ျဖစ္ႏိုင္ေျခရွိသည္။ ဆိုလိုတာက ပတ္ဝန္းက်င္မွာ ေဆးလိပ္ေသာက္တဲ့လူက ရွိေနတယ္၊ သူကိုယ္တိုင္ မေသာက္ေပမဲ့လည္း ေဘးကေနၿပီး ေသာက္ေနတဲ့လူရဲ႕ ေဆးလိပ္ေငြ႕ကိုျပန္ေသာက္ေနသလိုျဖစ္တယ္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ ေျပာရရင္ေတာ့ Second Smoker လို႔ေခၚတဲ့ သူေတြမွာလည္းျဖစ္တတ္တယ္။
ေဆးလိပ္လို႔ေျပာေပမယ့္ စီးကရက္ ေဆးတံေသာက္တာလည္း အတူတူပါပဲ။ ဒီေဆး႐ြက္ႀကီးနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ ပစၥည္းေတြကို သုံးစြဲတယ္ဆိုရင္ အဆုတ္ကင္ဆာျဖစ္ႏိုင္ေျခ ပိုမ်ားပါတယ္။ ေဆးလိပ္ထဲတြင္ ကင္ဆာျဖစ္ေစႏိုင္ေသာ ဓါတ္အမ်ိဴးေပါင္း ၂၀ခန႔္ပါ ပါတယ္။ စီးကရက္ မီးညႇိေသာအခါ မီးအပူခ်ိန္နဲ႔ဓါတ္ျပဳပါက ထိုဓါတ္မ်ားသည္ က်န္းမာေရးကပိုထိခိုက္ေစပါတယ္။
စီးကရက္တိုကို ရႈရႈိက္ၿပီးေသာက္ေလ အႏၲရာယ္မ်ားေလျဖစ္သည္။ စီးကရက္တိုသြားေသာအခါ ေရာဂါျဖစ္ေစေသာ အဆိပ္ဓါတ္မ်ားက က်န္ေသာထိုအတိုတြင္စုမိေလသည္။ ဆြီဒင္မွာဆိုရင္ စီးကရက္ရဲ႕ ၃ပုံ၁ပုံခန႔္တြင္ အရစ္ကေလးတစ္ခုမွတ္ေပးထားသည္။ ေစာေစာေသခ်င္သူမ်ားသာ အဲ့အရစ္ကေက်ာ္ေသာက္ၾကသည္ဟုဆိုသည္။
ပတ္ဝန္းက်င္ ေလထုညစ္ညမ္းမႈကလည္း အဆုတ္ကင္ဆာျဖစ္ပြားမႈ မွာပါဝင္ပါတယ္။ ေနာက္တစ္ခုအေနနဲ႔ကေတာ့ လုပ္ငန္းခြင္မွာ အမႈန္အမႊားေတြနဲ႔ ေန႔တဒူဝ အလုပ္လုပ္ရတဲ့သူေတြမွာဆို အဆုတ္ကင္ဆာ ပိုျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ဥပမာ ေက်ာက္လုပ္သားမ်ား၊ မိုင္းတြင္းလုပ္သားမ်ား၊ Asbestos လို႔ေခၚတဲ့အမႈန္ေတြနဲ႔လုပ္ေနရသူမ်ား အဆုတ္ကင္ဆာက အျဖစ္မ်ားေပမယ့္ ခက္တာက ျဖစ္ျဖစ္ခ်င္းမွာ တိက်တဲ့ ကင္ဆာလကၡဏာ မျပတတ္ပါ။
စစခ်င္းမွာ တျခားအေအးမိတဲ့ေရာဂါေတြလို ေခ်ာင္းဆိုးမယ္၊ သလိပ္ေတြထြက္မယ္၊ ေခ်ာင္းဆိုးရင္ေသြးပါတတ္တယ္။ ေသြးမပါတာလည္းျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေသြးပါမွကင္ဆာမဟုတ္ပါဘူး။ ေသြးမပါလဲ ကင္ဆာျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ရင္ဘတ္ေတြနာမယ္၊ ေက်ာေတြနာမယ္၊ အရမ္းဆိုးလာရင္ အဆုတ္ထဲ ေရေတြ ဝင္လာတတ္တယ္။ ေလႁပြန္ေတြပိတ္သြားတဲ့ အခါလည္းရွိတတ္တယ္။ အဲ့လိုျဖစ္လာရင္လူနာကေမာလာမယ္။ ေနာက္စားလို႔မေကာင္း၊ အိပ္လို႔မရ၊ အားနည္း စသည္ျဖင့္ ျဖစ္တတ္တယ္။
ေဆးလိပ္ေသာက္လွ်င္ ေခ်ာင္းကေလးကလည္း ပုံမွန္လိုဆိုးတတ္ေလရာ ေဆးလိပ္ေသာက္သူမ်ားသည္ ေခ်ာင္းဆိုးျခင္းကို အေရးႀကီးသည္ဟုမထင္မိၾကေပ။ ေနာက္ၿပီး ရင္ထဲကနာျခင္း၊ ေအာင့္ျခင္းကလည္း နည္းနည္းပါးပါးကုလိုက္ေသာအခါတြင္ ေပ်ာက္သြားတတ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေရာဂါႏုစဥ္မွာ မသိဘဲ ေရာဂါရင့္ၿပီး ပ်ံ႕ေနတဲ့အဆင့္ေရာက္မွ သိၾကတာမ်ားသည္။
သို႔ျဖစ္ရာ အသက္အ႐ြယ္ အလယ္အလတ္ပိုင္းသို႔ေရာက္ေနသူတစ္ဦးသည္ ေဆးလိပ္လည္းေသာက္တယ္။ အေပၚကေျပာသလိုမ်ိဳးေတြလည္းျဖစ္တယ္ဆိုရင္ အေအးမိတာပဲျဖစ္မွာပါလို႔မေပါ့ဆပဲ စမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈေတြလုပ္သင့္သည္။
အေျခခံအက်ဆုံးကေတာ့ ရင္ဘတ္ဓါတ္မွန္႐ိုက္တာပါ။ (Chest X ray)ေပါ့။ သို႔ေသာ္ ဓါတ္မွန္ရဲ႕သေဘာကအျဖဴအမည္းပဲျမင္တာ။ တစ္ခါတစ္ေလက်ရင္ ကင္ဆာနဲ႔ ဆင္တဲ့ေရာဂါေတြလည္းရွိပါတယ္။ ဥပမာ တီဘီေရာဂါတို႔၊ နမိုးရီးယားေရာဂါတို႔ ဒါေတြဟာ ခြဲရတာခက္တယ္။ တစ္ခါတစ္ေလက်ရင္တီဘီက ကင္ဆာနဲ႔အေတာ္ကိုတူတယ္။ ကင္ဆာကလည္း တီဘီနဲ႔သြားတူေနတယ္။ အဲ့လိုမ်ိဳးေတြလည္းရွိတတ္တယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ တီဘီက အျဖစ္ေတာ္ေတာ္မ်ားတယ္။ တီဘီအျဖစ္မ်ားဆုံး ႏိုင္ငံေတြထဲမွာပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔ တီဘီကိုေတာ့ ဦးစားေပးၿပီးေတာ့ စဥ္းစားရတယ္။ တစ္ခ်ိန္ထဲမွာ ကင္ဆာကလည္း တီဘီလို ပုံမွားတတ္တယ္။။ ဒါေၾကာင့္မို႔ X-ray ဟာေရာဂါ သတ္မွတ္တဲ့ေနရာမွာ အားနည္းခ်က္ ရွိတယ္။
ေနာက္ထပ္ပိုတိက်ၿပီး ပိုလုပ္ႏိုင္တဲ့ စစ္ေဆးမႈေတြကေတာ့ စီတီ႐ိုက္တာ(CT Scan) ကြန္ပ်ဴတာဓါတ္မွန္လို႔လည္းေခၚပါတယ္။ ေနာက္အဆုတ္ထဲ မွန္ေျပာင္းထည့္ၾကည့္ၿပီး အသားစယူ (Bronchoscopic biopsy) ဓါတ္ခြဲခန္းပို႔စစ္ေဆးတာ ေတြလုပ္ႏိုင္ပါတယ္။ ကင္ဆာလို႔အေျဖထြက္ခဲ့ရင္ေတာ့ တျခားေနရာေတြပ်ံ႕ေနလားရယ္၊ ကင္ဆာအဆင့္သတ္မွတ္ဖို႔ရယ္အတြက္ အ႐ိုးဓါတ္မွန္႐ိုက္တာ အာထရာေဆာင္း႐ိုက္တာ အမ္အာအိုင္(သံလိုက္စက္ကြင္းဓါတ္မွန္) PET Scan ႐ိုက္တာေတြလုပ္ရပါတယ္။
ကုသတဲ့အပိုင္းကေတာ့ ေရာဂါအေျခအေန လူနာအေျခအေနေပၚမႈတည္ၿပီး ခြဲစိတ္ကုတာ၊ ကင္ဆာေဆးသြင္းကုတာ၊ ဓါတ္ေရာင္ျခည္နဲ႔ကုတာ၊ ေပါင္းစပ္ကုသတာ စသျဖင့္နည္းအမ်ိဴးမ်ိဴး ရွိပါတယ္။
ေနာက္ဆုံးအေနနဲ ႔ေျပာခ်င္တာကေတာ့ အဆုတ္ကင္ဆာဟာ ကမာၻေပၚမွာ အျဖစ္မ်ားဆုံးေသာကင္ဆာျဖစ္ပါတယ္။ ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္းနဲ႔လည္း တိုက္႐ိုက္နီးပါးဆက္စပ္ေနပါတယ္။ ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္းသည္ အဆုတ္ကင္ဆာသာမက တျခားေရာဂါေတြ ဥပမာ လည္ေခ်ာင္းကင္ဆာ၊ အစာေရမ်ိဴႁပြန္ကင္ဆာ စတဲ့ေရာဂါမ်ားကိုလည္း ပိုၿပီးျဖစ္ပြားေစေသာေၾကာင့္ မိဘမ်ားက သားသမီးမ်ားကို ေဆးလိပ္မေသာက္ဖို႔၊ ေက်ာင္းမ်ားတြင္လည္း ဆရာဆရာမမ်ားက တပည့္ေက်ာင္းသူ ေက်ာင္းသားမ်ားကို ေဆးလိပ္ရဲ႕ဆိုးက်ိဴးမ်ားကို မၾကာမၾကာေျပာျပဖို႔ ေသာက္တာကိုေတြ႕ရင္လည္း ျပင္းျပင္းထန္ထန္ဆုံးမေပးၾကဖို႔ တိုက္တြန္းခ်င္ပါတယ္။
Author : Dr 528